top banner 03
Η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων σήμερα δεν έχει τη δυνατότητα να βρει, να κόψει και να τεμαχίσει δέντρα κατάλληλα για κατασκευή οργάνων. Για το λόγο αυτό η πλέον εφικτή λύση είναι οι αποθήκες ξυλείας ή τα εξειδικευμένα καταστήματα που διαθέτουν κατάλληλες ποιότητες ξύλου. Στις μεγάλες αποθήκες ξυλείας μπορούν εύκολα να βρεθούν ξύλα για το σκάφος του οργάνου, και δυσκολότερα για το καπάκι. Συνήθως οι μεγάλες αποθήκες διαθέτουν τα ξύλα σε λογικές τιμές. Στα λίγα εξειδικευμένα καταστήματα για ξύλα οργανοποιίας, συνήθως είναι διαθέσιμα σχεδόν τα πάντα, αλλά σε τιμές που κατά κανόνα υπερβαίνουν το λογικό κόστος.

Όποιος έχει την πρόσβαση σε δέντρα με κατάλληλο ξύλο (μουριά, σφενδάμι, κερασιά, αχλαδιά, καρυδιά, κυπαρίσσι, έλατο, κέδρο), και τη δυνατότητα να τα ξυλεύσει ο ίδιος, τότε πρέπει να τηρήσει ορισμένους απλούς κανόνες, ώστε να καταλήξει με ξύλα κατάλληλα για οργανοποιία.

Περίοδος κοπής του δέντρου: καμιά περίοδος δεν είναι απαγορευτική, ορισμένες όμως απαιτούν πολύ λιγότερη φροντίδα και εργασία ώστε να καταλήξουμε με ένα καλό οργανοποιητικά κομμάτι ξύλο. Οι περίοδοι που το ξύλο περιέχει τους ελάχιστους δυνατούς χυμούς, ο Αύγουστος και ο Ιανουάριος στη χώρα μας, είναι οι πλέον κατάλληλες, καθώς απαιτούν τη λιγότερη φροντίδα για την ομαλή ξήρανση του ξύλου και την αποφυγή των ρωγμών (σκασίματα) που μπορούν να αχρηστεύσουν μεγάλο μέρος του. Οι φάσεις της Σελήνης παίζουν επίσης καθοριστικό ρόλο στην κυκλοφορία των χυμών, με την πανσέληνο να φέρνει τους χυμούς στο μέγιστο και τη νέα σελήνη στο ελάχιστο για την κάθε εποχή ποσοστό τους.

Αποφλοίωση: Ο φλοιός είναι ένα αποτελεσματικό μέσο προστασίας του ξύλου από την ταχεία απώλεια υγρασίας, άρα τα σκασίματα. Το σοβαρότερο πρόβλημα που δημιουργεί η μη απομάκρυνσή του είναι ότι στο φλοιό εκκολάπτεται και μεγαλώνει το σαράκι, ο κύριος εχθρός του ξύλου!

Τα αυγά από τα οποία γεννάται το σαράκι αποτίθενται κατά κανόνα την άνοιξη σε ρωγμές του φλοιού ή του ξύλου. Αν ο φλοιός είναι σχετικά λείος και αν μπορεί να απολυμανθεί με εντομοκτόνα, τότε η παρουσία του βοηθά στην ομαλή – αργή ξήρανση του ξύλου. Ο φλοιός βέβαια επιβραδύνει απελπιστικά την πλήρη ξήρανση του ξύλου: ένας κορμός μουριάς με φλοιό και καλυμμένες τις εγκάρσιες τομές (σόκορα), θα χρειαστεί σχεδόν μια δεκαετία για να ξηρανθεί πλήρως.

Για αυτό προτείνεται η αφαίρεση του φλοιού αμέσως μετά την κοπή του δέντρου. Αν το είδος του δέντρου είναι επιρρεπές σε ρώγμωση και έχει κοπεί ενώ περιέχει πολλούς χυμούς, τότε η προστασία του φλοιού μπορεί να αντικατασταθεί με ένα επίστρωμα από λευκή ξυλόκολλα (τύπου Ατλακόλ) αραιωμένη με νερό. Η αποφλοίωση δίνει και τη δυνατότητα να παρατηρήσουμε καλύτερα τη δομή του αποφλοιωμένου ξύλου, τις περιοχές με ρόζους, με στρέψεις, και να σχεδιάσουμε καλύτερα την κατάτμηση του κορμού, καταλήγοντας σε περισσότερο και καλύτερο οργανοποιητικά ξύλο.

Σχίσιμο: επιβάλλεται το σχίσιμο του κορμού στη μέση, με τσεκούρι, βαριά και σφήνες, αμέσως μετά το κόψιμό του. Επιλέγουμε τα τμήματα που θεωρούμε τα πιο κατάλληλα και τα αφαιρούμε από τον κορμό με εγκάρσιες τομές στο μήκος που απαιτείται, με περιθώριο 5 εκατοστών. Για το σκάφος της λύρας αυτό είναι 50-55 εκ. ενώ για το καπάκι 35 εκ. Στη συνέχεια το ξύλο αποφλοιώνεται αμέσως. Παρατηρούμε τη δομή των ινών και τη θέση τυχόν ρόζων, και επιλέγουμε και σημαδεύουμε με μαρκαδόρο τη βέλτιστη θέση της τομής για το σχίσιμο, ώστε να αποφύγουμε ανωμαλίες ανάπτυξης. Σχίζουμε στη μέση το τμήμα του κορμού και καλύπτουμε αμέσως τις εγκάρσιες τομές (σόκορα) με λευκή ξυλόκολλα. Τα ξύλα του καπακιού μπορούν να σχιστούν ξανά σε σχίζες τέτοιες που να μπορούν διχοτομούμενες κατά πλάτος να δώσουν ένα καπάκι κάθε μία.

Τα ξύλα για σκάφος μπορούν να μεταφερθούν στην κορδέλα και να κοπούν σε πλάκες με πλάτος 25 εκ. ώστε να είναι δυνατή η κατασκευή ενός οργάνου, ή και σε πλάκες 12-13 εκ., που μπορούν κατόπιν να κολληθούν μεταξύ τους κατά πλάτος και να έχουμε το συνολικό επιθυμητό πλάτος των 22-23 πόντων. Το πάχος της κάθε πλάκας πρέπει να είναι 5-5,5 εκ. Μεταφέρουμε τα ξύλα σε μέρος που να προστατεύονται από τη βροχή και τον ήλιο, και τα στοιβάζουμε έτσι ώστε να αερίζονται ικανοποιητικά για να μην αναπτυχθούν μύκητες και να αρχίσουν να ξεραίνονται ομαλά.

Η διάρκεια της ξήρανσης: κάθε είδος ξύλου απαιτεί διαφορετικό χρόνο ξήρανσης.
Τα μαλακά ξύλα αποβάλλουν την υγρασία πιο γρήγορα από τα σκληρά. Το κυπαρίσσι π.χ. ισορροπεί με την υγρασία περιβάλλοντος περίπου στο ένα τρίτο του χρόνου που απαιτείται για τη μουριά . Το ακριβές όμως διάστημα ξήρανσης καθορίζεται κυρίως από το πάχος που έχουν κοπεί τα ξύλα. Ένας ολόκληρος κορμός χρειάζεται πολλά χρόνια για να ισορροπήσει, ενώ μία πλάκα ξύλου πολύ λιγότερα. Εάν τα ξύλα έχουν κοπεί σε πλάκες μέγιστου πάχους 5 εκατοστών, τα τρία με πέντε χρόνια είναι ένα ασφαλές διάστημα χρόνου ξήρανσης, στις συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας της χώρας μας. Στα ελαφρά και μαλακά ξύλα το χρονικό αυτό διάστημα μπορεί να μειωθεί έως και στο μισό.

Δεν πρέπει επίσης να απορρίπτεται η «τεχνητή» ξήρανση. Από τη στιγμή που πραγματοποιείται σε χαμηλές θερμοκρασίες (ρεύμα αέρα με θερμοκρασία 40-45oC), δεν φαίνεται να επηρεάζει αρνητικά το ξύλο. Οι εργαστηριακές μετρήσεις των φυσικών ιδιοτήτων των ξύλων που έχουν υποστεί εργοστασιακή ξήρανση (κατά κανόνα σε φούρνους θερμοκρασιών 60οC) έχει δείξει ότι δεν επηρεάζονται από αυτήν. Αντίθετα, σε ορισμένες περιπτώσεις φαίνεται να βελτιώνονται οι συντελεστές δυσκαμψίας.

Πρέπει βέβαια να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη η υγρασία του τόπου που χρησιμοποιεί το όργανο ο εκτελεστής του. Σήμερα όμως, που η πλειοψηφία των οργάνων ταξιδεύουν συχνότατα σε περιοχές με μεγάλες διαφορές υγρασίας, η καλύτερη λύση είναι το όργανο να κατασκευάζεται με τα βέλτιστα ποσοστά υγρασίας και ο ιδιοκτήτης του να φροντίζει το όργανο να μην εκτίθεται για μεγάλο διάστημα και κυρίως να μην φυλάσσεται σε χώρους με υπερβολικά μεγάλη υγρασία. Μία καλή θήκη, ένα μικρό υγρόμετρο και ένα σακουλάκι αναγεννούμενου υγροσκοπικού υλικού είναι ικανοποιητική προφύλαξη.